Odporność w zespole - jak zachować zdrowie psychiczne i granice

Praca zespołowa potrafi być źródłem satysfakcji i poczucia wspólnoty. Ale bywa też polem trudnych doświadczeń – szczególnie wtedy, gdy w grę wchodzi brak szacunku, nadużywanie pozycji czy nieetyczne zachowania. Arogancja w miejscu pracy nie zawsze przybiera formę jawnej agresji; często są to subtelne przytyki, lekceważenie, ignorowanie czy pomniejszanie czyjegoś wkładu.

Choć strategie odporności i dbania o granice są wartościowe dla każdego pracownika, dla medyków mają one znaczenie szczególne. Codzienny kontakt z bólem, stresem i życiem oraz śmiercią pacjentów sprawia, że przeciążenie psychiczne i ryzyko wypalenia są znacznie większe niż w wielu innych zawodach (West, Dyrbye & Shanafelt, 2018; Białek & Merecz-Kot, 2021). Umiejętność stawiania granic, komunikowania potrzeb i chronienia przestrzeni do regeneracji staje się więc nie tylko praktyką dbania o komfort, ale wręcz kluczowym elementem bezpieczeństwa własnego i pacjentów.

Dlaczego tak trudno na to reagować?

Psychologowie wskazują, że pracownicy często próbują racjonalizować trudne sytuacje: „takie są realia”, „on zawsze taki był”, „nie warto się odzywać, bo będzie gorzej”. To mechanizmy obronne, które chwilowo chronią przed konfliktem, ale długofalowo niszczą poczucie własnej wartości i zaangażowanie w pracę.

Co może pomóc w budowaniu odporności?

1. Świadomość własnych granic - zauważenie momentu, w którym żart, ton głosu czy sposób komunikacji stają się raniące.

2. Nazywanie rzeczy po imieniu – prosty komunikat typu „Nie zgadzam się na taki sposób rozmowy” bywa skuteczniejszy niż długie tłumaczenia.

3. Wsparcie sojuszników – w zdrowych zespołach ważną rolę odgrywa solidarność współpracowników. Milczenie reszty grupy może wzmacniać nadużywającego, a reakcja „widzę, że to było nie w porządku” działa ochronnie.

4. Odwoływanie się do wartości i standardów – jasne regulaminy etyczne czy kodeksy pracy nie eliminują trudnych osób, ale mogą być punktem odniesienia.

5. Praca nad odpornością psychiczną – to nie tylko „hart ducha”, ale umiejętność regulacji emocji, dbania o własne zasoby (sen, regeneracja, poczucie sensu).

Nie mylić odporności z przyzwoleniem!

Budowanie odporności nie oznacza zgody na arogancję, czy nadużycia. To raczej zdolność do zachowania spokoju i jasności myślenia, kiedy ktoś przekracza granice – tak, by reagować adekwatnie, a nie w trybie „walki lub ucieczki”.

Dlaczego to takie ważne?

Badania nad tzw. incivility (nieuprzejmością) w miejscu pracy pokazują, że nawet drobne przejawy lekceważenia obniżają efektywność, zwiększają rotację pracowników i wpływają na zdrowie psychiczne. Chroniąc siebie – chronimy też jakość zespołu.

Ważnym elementem budowania odporności jest świadome zarządzanie stresem w codziennej pracy zespołowej. Nawet w najbardziej wspierających zespołach zdarzają się sytuacje konfliktowe czy przeciążenie obowiązkami. Regularne refleksje nad tym, co wpływa na nasz komfort i poczucie sprawczości, pozwalają szybciej identyfikować źródła napięcia i przeciwdziałać ich negatywnym skutkom (Schaufeli & Buunk, 2016).

Równie istotne jest tworzenie przestrzeni do wzajemnej komunikacji i wsparcia w zespole. Krótkie, regularne spotkania, w których można wyrazić obawy, podzielić się sukcesami czy omówić trudne sytuacje, nie tylko wzmacniają poczucie bezpieczeństwa, ale również budują kulturę pracy, w której trudności nie są ignorowane, lecz traktowane jako okazja do nauki i rozwoju (Leźnicka, 2024; Termedia, 2024).

*Źródła:

• Leźnicka, M. M. (2024). Przemoc w miejscu pracy — występowanie zjawiska wśród pracowników ochrony zdrowia. Psychiatria Polska

• Porath, C., & Pearson, C. (2013). The price of incivility: Lack of respect hurts morale—and the bottom line. Harvard Business Review, 91(1–2), 114–121.

• Rasmus, P. (2020). Obciążenie pracą i radzenie sobie ze stresem wśród pracowników systemu ratownictwa medycznego. Medycyna Pracy, 71(5), 587–593.

• Schaufeli, W. B., & Buunk, B. P. (2016). Burnout: An overview of 25 years of research and theorizing. In M. J. Schabracq, J. A. M. Winnubst & C. L. Cooper (Eds.), The handbook of work and health psychology (pp. 384–425). Wiley.

• Termedia. (2024). Mobbing i toksyczne środowisko pracy w medycynie – raport. termedia.pl

• West, C. P., Dyrbye, L. N., & Shanafelt, T. D. (2018). Physician burnout: Contributors, consequences and solutions. Journal of Internal Medicine, 283 (6), 516–529.